Pirackie imperium
Jak to się mogło stać, że mieszkańcy Wielkiej Brytanii, wyspy na peryferiach Europy stali się potęgą kolonialną, która kontrolowała obszar 38 milionów kilometrów kwadratowych, zamieszkały przez 475 milionów ludzi?
Niedowierzanie ogarnia słuchacza, kiedy dowiaduje się, że podwaliny pod brytyjską dominację na morzach, kiedy Stany Zjednoczone dopiero rozpoczynały swój państwowy byt, położył jeden człowiek, żeglarz i korsarz jednocześnie Francis Drake.
Epokę kolonialną rozpoczęli Hiszpanie w końcu XV wieku, urastający do pozycji potęgi morskiej ówczesnej Europy oraz Portugalczycy. Zazdrosnym okiem na poczynania Hiszpanów spoglądał angielski król Henryk VII Tudor i już trzy lata po dotarciu przez Kolumba na Karaiby polecił żeglarzowi Johnowi Cabotowi znalezienie alternatywnej drogi do Azji, sądzono wówczas jeszcze, że Kolumb dotarł do Indii Zachodnich. Cabot wziął na siebie to zadanie, jednak zamiast do Azji dotarł do Nowej Funlandii w 1497 roku.
Wydawało się, że hiszpańska Wielka Armada panująca na oceanach jest nie do złamania i zapewni Hiszpanom panowanie na długie lata. W 1562 roku angielski marynarz Francis Drake otrzymał zgodę na handel niewolnikami. Mógł przy tym atakować hiszpańskie i portugalskie statki, a na tej podstawie przyjęto korsarstwo jako metodę walki o wpływy gospodarcze i polityczne. Anglicy nie mogli sobie pozwolić na otwartą wojnę z Hiszpanami.
Kim właściwie był Francis Drake? Był najstarszym synem z dwanaściorga dzieci w protestanckiej rodzinie w mieście Kent, na rozpadającym się statku. W 12. roku życia Francis rozpoczął pracę na statkach jako chłopiec okrętowy. Szczęśliwy traf sprawił, że spotkał na swojej drodze dalekiego krewnego, kuzyna, magnata i żeglarza, sir Johna Hawkinsa. Dzięki niemu odebrał wykształcenie i pierwsze szlify w sztuce żeglarskiej. Postęp kariery Francisa był błyskawiczny. Już w wieku 18 lat dowodził statkiem płynącym z Anglii do Zatoki Biskajskiej. Drake otrzymał później misję dotarcia na Karaiby, zajęte przez Hiszpanów. W rejsie towarzyszył mu Hawkins. Spotkała ich nieprzyjemna niespodzianka. Hiszpanie wciągnęli ich w pułapkę i w okolicy Veracruz natknęli się na okręty Wielkiej Armady. Angielskie statki zostały niemal całkowicie zniszczone. Drake szczęśliwie przeżył i mimo fiaska pierwszej wyprawy zyskał przychylność angielskiego monarchy. Uzyskał zgodę na organizację kolejnej wyprawy, na którą rekrutował najlepszych, szczególnie tych, którzy pałali niechęcią do Hiszpanów, nawet czarnoskórych niewolników, którzy uciekli z hiszpańskiej niewoli. Wyruszył z Plymouth w 1572 roku. Dwa statki obsadzone były 70 osobową załogą. Rejs na Karaiby trwał 25 dni. Na miejscu rozpoczęli od próby zdobycia miasta Nombre de Dios (na wybrzeżu dzisiejszej Panamy). Zabrakło im jednak ognia, bowiem deszcz zamoczył proch do armat. Drake musiał się wycofać. Przy okazji chciał dokonać ataku na hiszpański statek ze złotem, ale towarzyszyła mu eskorta wojskowa. Drake musiał salwować się ucieczką. Sukcesem zakończył się jednak atak na kolejny hiszpański konwój. Łupem było 190 mułów objuczonych złotem i innymi kosztownościami. W 1573 roku Drake wrócił do Plymouth. W uznaniu zasług królowa Elżbieta II zaprosiła go, korsarza jej królewskiej mości, przed swoje oblicze. Drake otrzymał zadanie ataku na Hiszpanów na zachodnim wybrzeżu Ameryki Łacińskiej. Udało się wystawić pięć statków: Elisabeth, Golden Hind, Marygold i dwa statki z zapasami. Załogę stanowiło 164 marynarzy. Oficjalnie ogłaszano, że wyprawa ma być rejsem handlowym do Aleksandrii. Wyruszyli 13 grudnia 1577 roku. Pierwszym ich celem były Wyspy Zielonego Przylądka, zajęte przez Portugalczyków. Skarbów nie zdobyli, przejęli tylko jeden statek, ale pojmali nawigatora o nazwisku Da Silva, dobrze znającego wody Atlantyku i z nim po 54 dniach dotarli do cieśniny Magellana. Zanim rozpoczął przeprawę Thomas Doughty, towarzysz w wyprawach Drake’a, wszczął bunt. Bunt zakończył się degradacją Doughtye’go i ścięciem. 7 września 1577 roku wyprawa pokonała Cieśninę Magellana na statku Golden Hind. Statki Elisabeth i Marygold zatonęły. Drake został zepchnięty bardziej na południe, a tym samym musiał opłynąć Przylądek Horn, wytyczając przy tym nowy szlak nazwany Cieśniną Drake’a. Tylko na jednym statku Golden Hind korsarze kontynuowali rejs na Pacyfiku na północ. Po drodze splądrowali Valparaiso, wynosząc z kościoła i z domów mieszczan kosztowności. Ograbili również hiszpański statek z 25 tysięcy butelek chilijskiego wina, 25 tysięcy pesos w złocie i map wybrzeża. W Peru zrabowali kilka hiszpańskich posiadłości, m.in. port Callao i popłynęli dalej w kierunku Panamy. 1 marca 1579 roku w pobliżu portu Esmeraldas w Ekwadorze dopadli załadowany kosztownościami statek Nuestra Seniora de la Conception. Doszlo do abordażu. Korsarze zdobyli m.in. tkaniny, przyprawy, biżuterię, kamienie szlachetne, 26 ton srebra, 13 skrzyń ze srebrnymi monetami, 40 kilogramów złota w sztabach. Wartość łupu oszacowano na 250 tysięcy funtów szterlingów, pięć razy więcej niż koszty zorganizowania wyprawy. Co stało się z całym łupem, do dziś nie wiadomo. Hiszpanie próbowali ująć Drake’a, ale on był nieuchwytny. Popłynął dalej na północ aż do granic Kanady i USA. Próbował nawet od północy opłynąć Amerykę, ale drogę zagradzał mu ląd. Żeglarze skierowali się ku Azji. Dopłynęli do wyspy Ternate na Molukach i do Jawy, jednak przestraszeni marynarze uniemożliwili wyjście Drake’owi na ląd. Obawiali się, że bez niego nie powrócą już do domów. Dalej opłynęli Afrykę, a ich podróż dookoła świata, trwająca trzy lata, zakończyła się 26 września, kiedy Golden Hind zawinęła do macierzystego portu w Plymouth. Drake otrzymał od królowej Elżbiety tytuł szlachecki i awans do rangi admirała. Uroczystość odbyła się na pokładzie Golden Hind. Później Drake nadal uprawiał korsarski fach. W 1581 roku zdobył Santo Domingo na Karaibach. Napadał na hiszpańskie porty, ale bronił również brytyjskiego wybrzeża przed hiszpańska inwazją. W 1588 roku brał udział w rozgromieniu Wielkiej Armady na Kanale La Manche pod Gravelines. Był to początek brytyjskiego panowania na oceanach. Jako ciekawostkę można przytoczyć, że w 1586 roku Drake przywiózł z Karaibów tytoń, a tym samym przyczynił się do upowszechnienia na Starym Kontynencie nałogu nikotynowego. Jak na żeglarza przystało Drake zmarł w 1596 roku podczas wyprawy na Karaiby, na dezynterię. Ciało Drake’a spoczęło na dnie morza w ołowianej trumnie. Uroczystościom pogrzebowym towarzyszyło bicie z dział, a przy okazji podpalono dwa zdobyczne statki.
Źródło:
1. Angus Konstam, The Spanish Galleon 1530–1690, Osprey Publishing (UK) 2004.
2. Angus Konstam, Tudor Warship (2): Elizabeth I’s Navy, Osprey Publishing (UK) 2008.
3. Sam Bawlf, The Secret Voyage of Sir Francis Drake, 1577–1580, Walker and Co, 2003.
4. Franklin W. Knight, Colin A. Palmer, The Modern Caribbean, University of North Carolina
|
