Żydzi jako żołnierze polscy w II wojnie światowej
Rzeczpospolita przed wybuchem II wojny światowej była państwem wielonarodowościowym. Jedną z grup stanowili Żydzi. To właśnie w Polsce mieli wówczas swoje największe skupisko. Ale ustalenie dokładnej ich liczby w okresie międzywojennym dostarcza już nieco problemów, choć przeprowadzono dwa powszechne spisy ludności (w 1921 roku i 1931 roku). Szacuje się, że w 1921 roku Żydzi stanowili 10,5 procent ludności Polski. Wówczas największymi skupiskami były Wilno, Lwów,Warszawa oraz Łódź. Z kolei na podstawie spisu ludności z 1931 roku Żydzi stanowili 9,8 procent społeczeństwa. Zauważyć można, że w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości przez Polskę liczba Żydów wzrastała. Wynikało to z repatriacji uchodźców z republik radzieckich.
30 stycznia 1933 roku Hitler został kanclerzem Niemiec. Od tego momentu stopniowo zaczął zaostrzać kurs antyżydowski. W 1935 roku wprowadzono tzw. ustawy norymberskie, które były przejawem rasizmu. Mowa w nich była o wyższości rasy aryjskiej nad pozostałymi rasami. Prawdziwy dramat ludności żydowskiej nastąpił jednak w trakcie II wojny światowej. Hitlerowskie Niemcy dokonały w latach 1939-1945 zagłady Żydów (z ang. Holocaust, hebr. Szoa). Szacuje się, że ogółem wymordowano 6 milionów Żydów.
A jak zachowywali się w trakcie II wojny światowej Żydzi mieszkający w Polsce? Czy ubierali mundury wojskowe i walczyli z wrogami? Jaki był los żołnierzy? Ilu z nich zginęło na frontach II wojny światowej?
Na to i inne pytanie odpowiedź można znaleźć w książce "Żydzi - żołnierze Wojsk Polskich polegli na frontach II wojny światowej". Napisał ją Beniamin Majerczak. Opublikowana została w Warszawie w 2001 roku przez Dom Wydawniczy Bellona. Jest to jednotomowy skrót rozbudowanej edycji angielskiej. Ta składała się aż z pięciu tomów i ukazała się w Tel Awiwie. Szybko wzbudziła wielkie zainteresowanie czytelników nie tylko w kręgach społeczności żydowskiej.
Co wiemy o autorze? Inż. Beniamin Majerczak urodził się w 1917 roku we Włocławku. W 1939 roku służył w Wojsku Polskim. Brał udział m.in. w obronie Warszawy. Z czasem został jeńcem sowieckim. Więziony był w obozach pracy. Na terenie Związku Radzieckiego wstąpił do tworzonego tam Ludowego Wojska Polskiego. Walczył na szlaku Lenino-Budziszyn. Beniamin Majerczak został ranny. Wielokrotnie był odznaczony za męstwo na polu walki. A po II wojnie światowej wyjechał do Izraela.
Tam powierzono mu różne funkcje. Kojarzony jako sekretarz generalny Związku Żydów Polskich w Izraelu, przewodniczący Związku Weteranów Wojsk Polskich, prezydent Stowarzyszenia Żydowskich Weteranów Wojennych Walczących z Jednostkach Wojska Polskiego w Izraelu.
Inż. Beniamin Majerczak zainteresował się sprawą obecności i liczebności Żydów w szeregach sojuszniczych sił zbrojnych w trakcie II wojny światowej. Szczególnie zanalizował sytuację w jednostkach Wojska Polskiego, a także jednostkach polskich walczących poza granicami kraju. Oprócz książki "Żydzi - żołnierze Wojsk Polskich polegli na frontach II wojny światowej" jest również autorem publikacji w językach: polskim, hebrajskim, angielskim i rosyjskim. Jego zasługi docenił prezydent Aleksander Kwaśniewski. 1 września 1999 roku odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi RP.
Beniamin Majerczak uważał, że zagadnienia dotyczące obecności i liczebności Żydów w różnych armiach są niewystarczająco opracowane. Podkreślał w wywiadach, że ludzie pamiętają w zasadzie o bohaterskiej postawie Żydów w trakcie powstania w getcie warszawskim. A niewiele osób wie, że Żydzi walczyli też np. na plażach Normandii czy pod Stalingradem. Szacuje się, że w sumie polskich Żydów w polskiej armii było około 200 tysięcy. Dla porównania na frontach II wojny światowej walczyło milion Żydów rosyjskich oraz pół miliona amerykańskich.
W 1939 roku w ramach trzech mobilizacji w Polsce powołano pod broń 1,1 miliona obywateli. Z grupy tej 150 tysięcy osób stanowili Żydzi (czyli około 18 procent). Niewiadomo ilu dokładnie z nich zginęło w trakcie kampanii wrześniowej. W historiografii panuje przekonanie, że była to duża liczba. Brak jednak szczegółów. Beniamin Majerczak podaje dokładną listę 1189 osób. Ale nie są to wszyscy, którzy zginęli w tamtym czasie.
Niewątpliwie ustalenie dokładnej liczby utrudnia postępowanie Niemców i Związku Radzieckiego. Ci pierwsi po kampanii wrześniowej wysłali sporo Żydów do Prus Wschodnich. Później części grupy nakazali wrócić do domów. Wysyłano także do obozu w Lublinie przy ulicy Lipowej. Tam jednak sporo osób zamordowano, inni zaś zmarli z głodu i wycieńczenia. Liczną grupę Żydów wymordowano także w Niemczech.
Z kolei strona radziecka wzięła do niewoli około 20 tysięcy Żydów. Zdecydowaną większość tej grupy wysłano do karnych obozów pracy. Później zostali zwerbowani do oddziałów Andersa lub Berlinga. Część oficerów pochodzenia żydowskiego została rozstrzelana. Beniamin Majerczak podaje listy osób zamordowanych w Katyniu (231 nazwisk), Charkowie (188 nazwisk) oraz Miednoje (19 nazwisk). Ponadto autor przedstawił listę obejmującą 31 oficerów rezerwy Wojska Polskiego, którzy zostali rozstrzelani przez NKWD na Ukrainie. Była to tzw. "akcja odpryskowa".
Tak więc strona radziecka więziła parę tysięcy żołnierzy żydowskich. Szacuje się, że w łagrach o obozach pracy zmarło ponad 700 z nich. Olbrzymie znaczenie dla żołnierzy żydowskich miała tzw. amnestia. Generał Władysław Sikorski oraz Józef Stalin podpisali układ, na mocy którego rozpoczęto formowanie na terenie Związku Radzieckiego oddziałów polskich. Żydzi zostali więc uwolnieni, a następnie kierowali się do wyznaczonych miejsc zbiórki.
Cechą charakterystyczną tego okresu jest mit powielany przez Rosjan wśród Żydów. Mówili im, że Polacy nie chcą ich w swoim wojsku. Część Żydów wierzyła w takie stwierdzenia. Beniamin Majerczak wyliczył nawet, że 314 Żydów zmarło jeszcze przed wymarszem z terenów ZSRR. Najczęstszymi powodami śmierci były choroby i wycieńczenie. Kolejnych 58 Żydów pochowano na w Iranie, Iraku, Syrii i Palestynie. Przez te kraje prowadził właśnie szlak oddziałów polskich. Zaznaczyć trzeba, że we wspomnianej już Palestynie część Żydów uciekła. Z czasem weszli oni w skład armii izraelskiej. Te ucieczki sprawiły, że żydowskich żołnierzy krytycznie oceniano w Związku Radzieckim.
Ci, którzy zostali wsławili się na wielu frontach. Sporo żołnierzy pochodzenia żydowskiego walczyło na Półwyspie Apenińskim. M.in. brali udział w bitwach o Monte Cassino, Loreto czy Bolonię. Według wyliczeń 77 Żydów zginęło na włoskim szlaku bojowym. W trakcie tej kampanii sporo żołnierzy zostało uhonorowanych. Spośród 850 walczących pod Monte Cassino - 6 otrzymało Krzyże Srebrne Orderu Wojennego Virtuti Militari. Ponadto 68 wręczono Krzyże Walecznych, a kolejnym 52 nadano Krzyże Zasługi.
Żydzi pochodzący z Polski walczyli w wielu miejscach. Byli obecni w Anglii, Belgii, Francji, Holandii oraz Niemczech. Brali udział zarówno w starciach lądowych jak i powietrznych. Wreszcie byli także członkami ruchu oporu. Beniamin Majerczak wyliczył w sumie 119 ofiar pochodzenia żydowskiego. Zapewne nie jest to jednak kompletna lista.
Wspomniano już, że część Żydów wcielono z czasem do oddziałów Berlinga. Oficjalne dane mówią, że 441 Żydów wcielono do I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. Autor książki nie zgadza się z taką opinią. Według niego to bardzo zaniżona liczba. Twierdzi, że w armii Berlinga służyło ponad 1000 Żydów. Rozbieżności wynikają z faktu, iż Żydom nakazano zmienić nazwiska na polskie. Takie działanie miało nadać oddziałom Berlinga polskiego charakteru. Nie wszyscy podporządkowali się jednak temu zarządzeniu. Ci, którzy odmówili zmiany nazwiska nie zostali w ogóle wcieleni do Ludowego Wojska Polskiego, albo uczyniono to później, gdy zaczynało już brakować żołnierzy.
Beniamin Majerczak twierdzi, że Ludowe Wojsko Polskie liczyło blisko 400 tysięcy żołnierzy, z czego Żydów było około 20 tysięcy (czyli 5 procent). Natomiast kadra oficerska Ludowego Wojska Polskiego liczyła ponad 38 tysięcy, a w grupie tej było ponad 3 tysiące Żydów.
Beniamin Majerczak przygotował listę poległych i zaginionych żołnierzy tej formacji. Obejmuje ona 1782 nazwiska, ale nie jest pełna.
Żydzi walczyli również w innych formacjach: oddziały partyzanckie Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Armii a później Gwardii Ludowej. Brali oni udział w walkach leśnych oraz Powstaniu Warszawskim. Szacuje się, że w trakcie tych działań zginęło kilkuset Żydów. Beniamin Majerczak zdołał ustalić dane personalne 1251 osób
autor Jarosław Kraśnikow
|
