Festiwal Dwóch Cesarzy, a sprawa polska
Wrażenia po ostatniej edycji festiwalu pozostaną długo w pamięci osób, które były osobiście świadkami tego wydarzenia. Profesjonalizm wykonawców i starania organizatorów zrobiły swoje. Wydarzenie to jest już stałym punktem w kalendarzu imprez artystycznych w naszym mieście i takim niech już pozostanie na zawsze, bo to rzadka atrakcja dla mieszkańców i promocja dla miasta. I chwała pomysłodawcom, gdyby tylko nie ta nazwa, która brzmi jak zgrzyt strun w koncercie Jankiela, którego symbolikę zna każdy, kto czytał poemat "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza.
Zachwycony imprezą od lat próbowałem pogodzić się z jej nazwą. Przekonywałem się nawet, że jeśli po dziś dzień dobrze wspomina się w Krakowie cesarza Franciszka Józefa I Habsburga, to obecność dwóch cesarzy w nazwie naszego festiwalu też nie jest niczym złym. A jednak nadal ciężko było akceptować osoby władców krajów zaborczych Aleksandra II Romanowa i Wilhelma I Hohenzollerna w tej roli.
Wszystkim wiadomo, że nazwa festiwalu nawiązuje do epizodu spotkania wspomnianych władców w Aleksandrowie. Ponoć spotkali się tylko w celu prywatnym. Ot takie sobie spotkanie towarzyskie, ba, nawet rodzinne, i nie miało ono żadnego celu politycznego.
Nie podlega jednak dyskusji, że obaj byli zawziętymi przeciwnikami niepodległego bytu Polski, tak jak wszyscy ich poprzednicy i następcy. Spotkanie cesarzy odbyło się we wrześniu 1879 roku, czyli piętnaście lat po krwawym stłumieniu Powstania Styczniowego przez Rosjan nie bez pomocy Prus, bo konwencja Alvenslebena podpisana w lutym 1863 między Imperium Rosyjskim i Prusami stanowiła o współpracy w tym zakresie. Akt sygnowano w imieniu obu cesarzy, a rzezi na Polakach dokonali już żołnierze Aleksandra II.
A pamiętamy czym była dla nas klęska powstania styczniowego. Pochłonęło ono około 30 tysięcy ofiar. Wielu powstańców po prostu zamordowano w karnych egzekucjach, represjonowano, zesłano w głąb Cesarstwa Rosyjskiego, do więzień.
Nawet Papież Pius IX w mowie tronowej z 24 kwietnia 1864 poruszony działaniami Rosjan wystąpił w obronie powstańców: sumienie mnie nagli, abym podniósł głos przeciwko potężnemu mocarzowi, którego kraje rozciągają się aż do bieguna... Monarcha ten prześladuje z dzikim okrucieństwem naród polski i podjął dzieło bezbożne wytępienia religii katolickiej w Polsce. A ten mocarz to właśnie Aleksander II Romanow.
Dotkliwość klęski i jej następstw w postaci represji popowstaniowych podkreśla fakt, że Polacy nie byli zdolni do kolejnego zrywu niepodległościowego przez ponad pięćdziesiąt następnych lat, aż do roku 1918.
W obliczu przedstawionych faktów trudno zaakceptować jednak odniesienie do postaci władców państw zaborczych w nazwie festiwalu. Nie sposób bowiem pogodzić ze sobą pamięć ofiar walki o niepodległość
i pozytywną symbolikę reprezentującą ich oprawców. Stawianie tych ostatnich jako symboli naszej współczesnej aktywności jest jednocześnie podważaniem wagi dokonań pierwszych, a to już zakrawa na, delikatnie mówiąc, odstępstwo od kanonów narodowej tradycji.
W tym miejscu rodzi się również pytanie, jak nadawanie roli współczesnych symboli postaciom, które znacząco negatywnie wpisały się w nasze dzieje będzie oddziaływało na kształtowanie się świadomości narodowej młodych Polaków? Działanie takie prowadzi do przewartościowań podważających system wartości, który do tej pory jest podstawą polskiej tożsamości. Z całą pewnością nie wzmocni to u młodych ludzi świadomości bycia Polakiem, które to hasło dziś i tak dla niektórych z nich brzmi nader anachronicznie. Ku rozwadze i przestrodze zarazem zacytować należy w tym miejscu słowa Kanclerza Jana Zamoyskiego wypowiedziane z górą czterysta lat temu: Takie będą Rzeczpospolite, jakie ich młodzieży chowanie. Zważmy, że dzisiaj, to na nas spoczęła odpowiedzialność za te przyszłe Rzeczpospolite.
Nasz festiwal, którego walorów niesprawiedliwością byłoby nie zauważyć, ma wymiar międzynarodowy i jednocześnie tematycznie nawiązuje do faktu istnienia wielonarodowej społeczności Aleksandrowa Kujawskiego w czasach minionych. Dlaczego więc nie pomyśleć o zachowaniu pamięci o wszystkich tych Polakach, Niemcach, Rosjanach, Ukraińcach, Żydach i tych których nie wymieniłem w ramach funkcjonującego wydarzenia, tylko pod nazwą choćby "Festiwalu Pięciu Narodów" zamiast niezręcznego "Festiwalu Dwóch Cesarzy"
|
