Kobielickie portrety
Kobielice to wieś w gminie Zakrzewo. Jeszcze w okresie dwudziestolecia międzywojennego nad zabudowaniami wiejskimi górowała sylwetka drewnianego kościoła, który przetrwał jako kościół filialny parafialnego w Sędzinie do 1895 r. Później z roku na rok chylił się ku upadkowi i został rozebrany przed 1939 r.
Jedyną pamiątką po kościele jest XVII - wieczna wieżyczkowa monstrancja, na której stopie odwzorowano herb Ogończyk, należący do Ruszkowskich i litery AR-CI oraz kilka portretów trumiennych przedstawiających wizerunki kolatorów kościoła i właścicieli dóbr w Kobielicach, które obecnie są zdeponowane w Muzeum Diecezjalnym we Włocławku.
Portret trumienny, bardzo popularny w XVII i XVIII w., był charakterystyczny dla polskiej kultury szlacheckiej, a zasięg jego występowania wyznaczał zachodnią granicę jej wpływów. Kształt portretu dostosowany był do boku trumny. Portret podczas uroczystości pogrzebowych mocowano do trumny od strony głowy zmarłego, by umożliwić mu udział we własnym pogrzebie. Po przeciwległej stronie umieszczano epitafium, a po bokach tarcze herbowe.
Parafia w Kobielicach została erygowana na przełomie XIII i XIV w. Wymieniono ją już w wykazie z lat 1325 -1327 wśród 18 parafii dekanatu inowrocławskiego. Pierwsze wzmianki o kościele parafialnym w Kobielicach pochodzą z 1325 r. Była to drewniana świątynia pw. Wszystkich Świętych, zbudowana przez właścicieli wsi. Do parafii należały wsie Kobielice, Michałowo, Konary. Po zniszczeniu pierwszej świątyni w 1647 r., nową, również drewnianą, ufundował Andrzej Ruszkowski.
Dwór
Najwcześniejsze kościoły i parafie powstawały w sąsiedztwie siedziby możnowładcy. Również w przypadku Kobielic w pobliżu kościoła istniało założenie dworskie, po którym do naszych czasów nie pozostał żaden materialny ślad poza wspomnieniami najstarszych mieszkańców. Dwór zlokalizowany był w miejscu, gdzie dziś istnieje opuszczone gospodarstwo, pod lasem, nieco oddalone od pozostałych zabudowań wiejskich, w pobliżu niewielkiego zarastającego stawu. Najstarsi mieszkańcy (84 lata) również nie widzieli dworu, przekazują tylko wieści sprzed lat o nieprzeciętnej estetyce budynku, który uległ rozbiórce na długo przed II wojną światową. W odległości około 1 km na północny-zachód od budynku zlokalizowany jest cmentarz z jednym tylko zachowanym w bardzo złym stanie grobem jednego z ostatnich właścicieli Kobielic i pobliskiego Michałowa, Jana Grochowalskiego.
Historia
Kobielice były starym gniazdem rodowym Szeligów. Jednym z pierwszych znanych urzędników kujawskich piszących się z Kobielic był Mirosław Kobielica (z Kobielic) h. Szeliga, stolnik inowrocławski z 1268 r., sędzia inowrocławski w latach 1282-1292, kasztelan zamątwiański w 1294 r. Znani są również chorąży gniewkowski Przybysław z Kobielic, uznawany za protoplastę dziedziców wsi. Kolejnym był chorąży bydgoski, później kasztelan brzeski Piotr (Pietrasz) h. Szeliga, który był właścicielem Kobielic wraz bratem Wincentym, skarbnikiem inowrocławskim w latach 1411, 1419. Mikołaj z Kobielic wymieniany był jako skarbnik inowrocławski w latach 1491 r11; 1506. Przypuszcza się, że jego ojcem mógł być wymieniany w 1453 r. Jan z Kobielic lub zmarły przed 1484 r. Mirosław z Kobielic. Braćmi Mikołaja byli Wawrzyniec i Jerzy z Kobielic. Do Mikołaja należała część Kobielic. Prawdopodobnie ten sam Mikołaj, ale noszący nazwisko Kobielicki, był skarbnikiem inowrocławskim w latach 1491-1503.
Rejestr poradlnego z 1489 r. informuje o właścicielach Mikołaju i Grzegorza Kobielickich, poza tym o folwarku Wincenjusza, 1 karczmie i wiatraku należącym do wspomnianych Mikołaja i Grzegorza. Inne źródła wymieniają w tym czasie nazwisko Kobielskich jako właścicieli wsi. Kobielscy h. Poraj wywodzą się z Kobieli w dawnym powiecie radomsko-sieradzkim. Opis parafii diecezji biskupstwa włocławskiego z 1577 r. wymienia również Kobielskich jako właścicieli wsi Kobielcza (Kobielice?). Na Kujawach występowała jeszcze jedna rodzina Kobielickich, tym razem herbu Godziemba. Obie wymienione rodziny Kobielickich, h. Godziemba i Szeliga, mają wywodzić się z Kobielic w powiecie inowrocławskim.
Według spisu przeprowadzonego w latach 1560-82 Kobielice należały Mierzwińskiego h. Ogończyk. I ten herb obok herbów Poraj i Jastrzębiec jest również umieszczony na portretach trumiennych z kobielickiego kościoła.
Mierzwińscy tegoż herbu pochodzą z Wołynia, z majątku Mierzwin. Jeden z antenatów rodu, Stanisław Mierzwiński, zginął w czasie konfederacji targowickiej. Inny Stanisław Mierzwiński osiadł na początku XIX w. w Kruszynku pod Włocławkiem. Na Kujawach była jeszcze jedna rodzina Mierzwińskich tego herbu, z której Jan w latach 1560-80 był właścicielem Słomkowa koło Ostrowąsa.
Już w 1583 r. we wsi stwierdzono 2 działy szlacheckie. Jeden należał do Jakuba Smerzinskiego, drugi do Alberta Niemojewskiego. Według danych z wizytacji parafii należących do biskupstwa włocławskiego w 1598 r. właścicielami dóbr byli Mikołaj Niemojewski i Urszula Ruszkowska. Księgi wizytacyjne z lat 1594-1599 wspominają o kościele w Kobielicach, sprofanowanym przez innowiercę Niemojewskiego.
Konińskie księgi grodzkie i ziemskie z 1606 r. wspominają o Urszuli z Modliszewic, wdowie po Kasprze Podlodowskim i Stanisławie Ruszkowskim, chorążym kaliskim i staroście hiperboleńskim, która scedowała prawa do wsi Nowawieś i części wsi Lubstówek w powiecie konińskim oraz zapisy na wsiach Michałowo i Kobielice na rzecz swego syna Andrzeja Ruszkowskiego z Nowejwsi.
Kujawskim Ruszkowskich przez wiele lat przypisywano herb Pobóg. Ruszkowscy tego herbu pisali się Rokszyc. Współcześni historycy uważają jednak, że przypisanie kujawskim Ruszkowskim herbu Pobóg jest nieprawidłowe przez nieuzasadnione połączenie kujawskich Ruszkowskich z sieradzkimi, którzy posługiwali się tym herbem. Za przykład podaje się wizerunki 4 herbów na płycie nagrobnej sędziego brzeskiego Jana Ruszkowskiego w kościele w Sadlnie. Jest tam herb Ogon, Godziemba, Rola i Pomian, nie ma zaś herbu Pobóg. Przyjmuje się dziś, że herb Jana Ruszkowskiego po ojcu, i wszystkich kujawskich Ruszkowskich, to Ogon (Ogończyk), a wywodzić by się mieli z Ruszkowa.
Andrzej Ruszkowski h. Pobóg (Ogończyk?), bohater Polskiego Słownika Biograficznego, właściciel Michałowa Kobielic, syn Stanisława, rotmistrza koronnego wsławionego udziałem w wojnie z Moskwą 1577 -1582 jako dowódca roty husarskiej, i Urszuli z Modliszewskich, był w 1612 r. cześnikiem Inowrocławskim, w 1613 r. chorążym inowrocławskim, od 1630 r. podkomorzym inowrocławskim, a w 1640 r. otrzymał kasztelanię inowrocławską. Posłował wielokrotnie na sejmy, po raz ostatni w 1637 r. To właśnie Andrzej Ruszkowski jest wymieniony jako fundator kościoła w Kobielicach w 1647 r. Zmarł w 1653 r.
Wymieniony w 1598 r. jako właściciel Kobielic Mikołaj Niemojewski był przedstawicielem Niemojewskich h. Rola. W 1789 r. wieś w całości należała już do Ignacego Niemojewskiego h. Rola. Niemojewscy h. Rola pisali się z Lubieńca.
Jednak już według Ksiąg grodzkich i ziemskich Konina kontraktem z 28 maja 1779 r. Ignacy Niemojewski sprzedał Michałowo i Kobielice Józefowi Grochowalskiemu za 130 tyś. złotych polskich. Jednak inne informacje mówią, że dobra Michałowo i Kobielice, będące uposażeniem Banku Polskiego, zostały sprzedane dopiero na licytacji 12 października 1848 r. Janowi Grochowalskiemu za sumę 234966 złotych polskich. Wcześniej dobra te skonfiskowano Maciejowi Wodzińskiemu za udział w powstaniu listopadowym.
W 1861 r. Jan Grochowalski zamieszkały we wsi Michałowo, poczta Służewo, wymieniony jest jako członek Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim. Jego żoną była Julianna Jęczalik, z którą miał dwóch synów: Adolfa, który pojął za żonę Zuzannę Lipińską z Lipnej h. Rawicz oraz Ignacego ożenionego z Wiktorią Ewą Zalewicz. Jan Grochowalski h. Oksza wylegitymował się ze szlachectwa w Królestwie Polskim w 1843 r. Obok Grochowalskich h. Oksza występowali w Królestwie Polskim w tym czasie również Grochowalscy h. Prus I w województwie mazowieckim, wylegitymowani w latach 50-tych XIX w.
W 1881 r. majątkiem o powierzchni 1333 mórg władali potomkowie Grochowalskiego i Witkowski.
W dokumentach odnalezionych w Archiwum Państwowym we Włocławku jako właściciel dóbr Kobielice i Michałowo w 1934 r. wymieniany był Kazimierz Rudnicki.
|
