Pamiątka minionej epoki
Goszczewo to wieś w gminie Aleksandrów Kujawski, odległa od stolicy powiatu o około 4 km. Tam, w odległości około półtora kilometra od służewskiego kościoła, nieco na północ oddalony od drogi przebiegającej obok Jeziora Goszczewskiego, znajduje się jeden z najmłodszych przedwojennych reliktów budownictwa dworkowego, dwór w Goszczewie, powstały w 1937 r.
Dwór
Relacje mieszkańców mówią o istnieniu obok współczesnego budynku pierwotnego założenia, które uległo rozbiórce jeszcze w okresie przed drugą wojną światową.
Obecny budynek jest jednopiętrowy, na planie prostokąta, z użytkowym poddaszem, w połowie podpiwniczony, nakryty dachem naczółkowym pod dachówką, pierwotnie pod blachą. Materiałem budowlanym jest cegła ceramiczna, piwnice betonowe, stropy betonowe.
W elewacji południowej, czteroosiowej, centralny taras, na wzór ganku, z czterema filarami, dźwigającymi balkon powyżej, nad którym wznosi się facjata z loggią, zwieńczoną trójkątnym frontonem. Na szczycie boniowanych naroży loggii znajdowały się pierwotnie kuliste elementy zdobnicze. Z boku, po lewej stronie tarasu, główne drzwi wejściowe. Po obu stronach tarasu po jednym prostokątnym otworze okiennym. Elewacja północna pięcioosiowa, przy prawym narożniku drugi otwór wejściowy. W elewacjach bocznych po dwa otwory okienne na poddaszu.
Układ wnętrz dwutraktowy, pomieszczenia połączone ze sobą drzwiami, brak korytarza wewnętrznego, oprócz krótkiego korytarzyka prowadzącego od drzwi tylnych, z zejściem do piwnicy i schodami na piętro. Na piętrze mansarda.
Do dnia dzisiejszego zachowała się pierwotna stolarka drzwi wewnętrznych, a w pomieszczeniu kuchennym szafa wnękowa.
Kondygnacje oddzielone profilowanym gzymsem działowym, gierowanym nad narożnymi, pierwotnie boniowanymi, lizenami. Ponad nim, od frontu, fryz w postaci tralkowej imitacji, która jest kontynuacją wątku tralkowej balustrady na balkonie. Powyżej fryzu konsolkowy gzyms wieńczący, wyraźnie gierowany nad narożnymi lizenami.
Na zachowanym zdjęciu sprzed drugiej wojny światowej widoczne strzyżone żywopłoty, dziś współczesne nasadzenia w postaci tuj i kilka egzemplarzy starych drzew owocowych. Od drogi z lewej strony ku dworowi biegnie szpaler robiniowy.
Budynkowi dworskiemu towarzyszy budynek inwentarski z okresu dwudziestolecia międzywojennego, stodoła z około 1860 r., jak podaje obecny właściciel, wcześniej kryta trzciną, dziś eternitem, po której pozostał tylko szkielet wewnętrzny obudowany cegłą sylikatową.
Przy zachodniej części budynku zachował się fragment ogrodzenia z cegły ceramicznej, przy wschodniej główna brama wjazdowa, zawieszona na filarach, również z cegły ceramicznej.
Historia
Historia Goszczewa jest związana z pobliskim Służewem i jako wieś oraz folwark miała przez wieki tych samych właścicieli.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego informuje, że wieś Goszczewo jest wymieniona jako Gozeuo w dokumencie z 1288 r., w którym biskup kujawski Wisław zrzeka się z dziesięciny z tej wsi na rzecz klasztoru byszewskiego cystersów. Informację tę podano za Bolesławem Ulanowskim, który nazwę Gozeuo utożsamia z Goszczewem, ale należy pamiętać, że w bliskim sąsiedztwie istniała wieś o nazwie Gazowo (Gezewo w 1557 r., Gazowo, Gąsewo w 1531 r.), znane ze sporu Tomasza z Gazowa z Tomaszem z Pomorzan o Jaranowo w 1366 r. i rejestru z 1557 r., kiedy Michał Ganszowski płaci od 1 łana i 1 zagrodnika, a Radziszewski od 1 łana. Wieś dzisiaj nie istnieje i czasami utożsamiana jest z Kijewem niedaleko Gniewkowa.
W XV w. właścicielami Goszczewa, a właściwie folwarku w Goszczewie byli Pomianowie grabscy, a wśród nich Marcin, brat podstolego bydgoskiego Jana z Grabia, z Kawęczyna h. Pomian. Podstoli w podziale z bratem Piotrem w 1437 r. otrzymał Kawęczyn, Starograbie, folwark Gężewo (Gazowo?), połowę boru Grabskiego, połowę młyna Spalony i łąkę nad Tążyną. W wyniku śmierci wspomnianego wyżej brata Marcina ( z wielkim prawdopodobieństwem duchownego) w spadku otrzymał kolejną cześć Kawęczyna, Grabia i połowę folwarku Goszczewo. Drugą część folwarku Goszczewo odziedziczył bratanek podstolego Jan Jasiek z Grabia.
Ojcem Marcina i podstolego Jana był kasztelan kruszwicki Jan z Grabia, a matką druga jego małżonka Świetochna, córka Wincentego z Czarnkowa h. Nałęcz. Przyrodnimi braćmi podstolego z pierwszego małżeństwa Jana z Grabia z nieznanego imienia kobiety wywodzącej się z Szamotuł h. Nałęcz byli wojewoda sieradzki Jarand i kasztelan spycimierski Jan, obaj bohaterowie Polskiego Słownika Biograficznego, a rodzeństwem ze Świętochny byli: Marcin (student Akademii Krakowskiej w 1414 r., Piotr i Małgorzata, wydana za Wojciecha z Tarnowa. Podstoli pojął Małgorzatę, wdowę po Stanisławie z Sokołowa i miał z nią syna Jana z Grabia, Starograbia i Branna oraz córkę Elżbietę, wydaną za Czadra z Sadlna i Tomisławic h. Pomian.
Około 1390 r. Służewo przechodzi w ręce Oporowskich h. Sulima, kiedy to Mikołaj Oporowski żeni się z Krystyną ze Służewa, córką ostatniego na Służewie Pomianów, Przedpełka, ale Goszczewo nadal pozostaje w rękach Pomianów, ale grabskich.
W 1489 r. wieś wymieniona u M. Boruckiego jako Goszczonowo w parafii Służewo i odnotowano tu 4 łany nie w pełni zagospodarowane oraz 1 łan pusty.
W 1579 r. wieś wymieniona jest jako Goscziewo.
Według rejestrów z lat 1560-1582 wieś należała do Piotra Grabskiego h. Pomian. W tym czasie w Służewie nadal władają Oporowscy h. Sulima, później przybierający nazwisko Służewskich, po nich Potuliccy h. Grzymała.
Adolf Pawiński wymienia Piotra Grabskiego na 1 łanie i Mateusza Branskiego na dwóch łanach z 2 zagrodnikami w Goszczewie w latach 1557-1566. Piotr Grabski to również potomek wcześniej wymienionego Jana z Grabia i Świętochny. Syn Jana Piotr z żoną o nieznanych personaliach miał syna Jana, który pojął około 1510 r. Karnkowską nieznanego imienia z Karnkowa h. Junosza i miał z nią syna Andrzeja, kasztelana kruszwickiego. Ten z kolei miał z nieznanych personaliów żoną synów: Jana, Łukasza, Szymona, Marcina i właśnie Piotra właściciela Goszczewa, o którym pisze Adolf Pawiński. Piotr ożenił się około 1570 r. Katarzyną Opalińską z Bnina h. Łodzia, a owocem ich związku była Katarzyna wydana około 1610 r. r. za Andrzeja Dąmbskiego h. Godziemba i syn Jan.
Po Potulickich właścicielami Służewa byli Rozdrażewscy h. Doliwa. Jan Rozdrażewski, kasztelan, a później wojewoda poznański, ożenił się najpierw z Barbarą Rachenberg, a powtórnie pojął za żonę córkę Piotra Potulickiego Katarzynę Barbarę w 1585 r. Ich dziećmi były córki: Barbara wydana za Jana Sternberg-Kostka z Rostkowa h. Dąbrowa i Anna, która wyszła za Wacława Leszczyńskiego z Leszna h. Wieniawa oraz syn Jan.
Już od 1589 r. Rozdrażewski rozpoczął zbieranie dóbr służewskich od wykupienia działów w mieście i ośmiu wsi, i prawdopodobnie za jego czasów Goszczewo weszło w ich skład. Jan Rozdrażewski był jednym z najzamożniejszych właścicieli ziemskich w Koronie. Po jego śmierci w 1600 r. dziedziczyła nadal Katarzyna, ale po ponownym zamążpójściu za Jana Wejhera h. własnego, dobra przeszły na własność syna Jana Rozdrażewskiego, a ten sprzedał je Hieronimowi Rozdrażewskiemu. Katarzyna Barbara zmarła w 1613 r.
Według Kaspra Niesieckiego, Maksymiliana Boruckiego i Seweryna Uruskiego w 1618 r. Michał Działyński h Ogończyk, wojewoda brzeski, kupił od Rozdrażewskich dobra Służów (Służewo), Wolę, Błota, Kijewo i Goszczewo za sześćdziesiąt tysięcy i po nich wieś należała kolejno do Niemojewskich h. Rola, później Wodzińskich h. Jastrzębiec, podobnie jak pobliskie Służewo.
W 1827 r. w Goszczewie w powiecie nieszawskim, w parafii Służewo, w 5 domach zamieszkiwało 51 mieszkańców.
W 1920 r. od Leona Wodzińskiego Goszczewo, po parcelacji resztówkę wielkości około 46 ha, na której dziś usytuowany jest dwór, kupił Jarantowski. W 1927 r. następuje znów zmiana właściciela, nowy nazwiskiem Starczanowski włada majątkiem aż do czasu drugiej wojny światowej. W okresie okupacji wysiedlono polskich właścicieli, którzy wyjechali na Podlasie, a majątek oddano w dzierżawę użytkownikowi niemieckiego pochodzenia o nazwisku Bucholz. Po zakończeniu wojny do dworu powracają ostatni polscy przedwojenni właściciele i jest własnością ich spadkobierców do dziś.
Księga adresowa Polski z 1930 r. wymienia T. Jarantowskiego jako właściciela ziemskiego, gospodarujące na 64 ha w Goszczewie.
|
