Na zapleczu historii
Wiele dawnych dworów i rezydencji w powiecie aleksandrowskim obróciło się w ruinę po ostatniej wojnie. Wspaniałe budowle w Poczałkowie i Służewie najpierw rozgrabione, spłonęły. Szczęście miały te, które przetrwały do naszych czasów. Wśród nich dwór w Łowiczku w gminie Bądkowo.
Niewidoczny z w pobliżu przebiegającej drogi, ukryty za budynkiem współczesnego sklepu, niepozorny, mimo wszystko urzeka neoklasyczną doskonałością.
Dwór w Łowiczku murowany, parterowy i częściowo podpiwniczony kryje dach czterospadowy, dziś papą kryty, wcześniej dachówką. Posadowiony na mocnych fundamentach z kamieni polnych. Ściany z cegły suszonej i palonej kryje tynk. Stropy zbudowane z grubych belek drewnianych, podbitych deskami i podsufitką trzcinową obrzuconą tynkiem.
Od frontu drzwi wejściowe z kilkoma otworami okiennymi z każdej ze stron. Przed drzwiami taras z dwoma stopniami, wcześniej ujęty z boków w niskie murki. Na ścianach widoczne lizeny, a całość wieńczy trójdzielny gzyms. Pod nim fryz z prostokątnymi poziomymi niszami. W elewacji południowo- zachodniej dodatkowe wejście. Elewacja ogrodowa z centralnym tarasem po wojnie poszerzonym, wcześniej otoczonym tralkową balustradą. Wychodziły na niego centralnie drzwi, dziś zamurowane. Z tarasu schody do ogrodu.
Przed dworem wiekowy kasztanowiec, pamiętający jeszcze właścicieli z początku XX w., a stanowiący niegdyś oś podjazdu. Po bokach szpalery kasztanowców, po lewym pozostało tylko jedno drzewo. Przy drodze istniało wcześniej ogrodzenie i metalowa brama wjazdowa osadzona na murowanych z czerwonej cegły słupach.
Z dawnych zabudowań folwarcznych pozostał tylko fragment obory na północ od dworu, za drogą. Obok niego studnia folwarczna. Po dawnych czworakach, kuźni i stodole położonych po północnej stronie drogi do Łówkowic nie pozostał ślad. W kierunku południowo-zachodnim od dworu zlokalizowany był dom zarządcy majątku, dalej lodownie, dziś już nieistniejące.
Park
Nadspodziewaną wartość przyrodniczą i kompozycyjną stanowi park dworski o charakterze krajobrazowym. Tylko szczątkowo zachował się jeszcze dawny układ kompozycyjny. Granicę parku od południowego-wschodu stanowi kanał obsadzony lipami, o wieku przekraczającym 100 - 120 lat. Kanał biegnie w kierunku północno-wschodnim poza granicę parku. Wzdłuż kanału również wiekowe nasadzenia lipowe w wyraźnym szpalerze i równoległy szpaler leszczynowy, a między nimi aleja. Wiek nasadzeń lipowych w tym miejscu można określić na około 200 lat. Na północno-wschodnim krańcu alei większe skupienie drzew z topolami białymi, robiniami, lipami i klonami. W północnej części łukowego kształtu staw. Wzdłuż jeziora od południa wyraźne szczątki alei tworzonej dziś przez klony. Okres powstania założenia parkowego ocenia się na przełom XIX i XX w., ale wiek starodrzewu sugeruje jeszcze wcześniejsze jego powstanie.
Historia
Powstanie dworu w Łowiczku miało miejsce około roku 1900, ale historia wsi jest znacznie bardziej zamierzchła i mocno związana z historią tutejszej parafii i kościoła. Pierwsza świątynia w Łowiczku powstała prawdopodobnie już w XII w, później uległa spaleniu. Na jej miejsce jeszcze przed 1325 r. wzniesiono drugą świątynię pod wezwaniem św. Idziego. Sama parafia została erygowana po 1325 r.
Jednym z pierwszych znanych właścicieli Łowiczka był Krzesław z Łowiczka miecznik gniewkowski, zmarły przed 30.11.1389, a fakt piastowania przez niego urzędu potwierdzony jest tytulaturą Piechny, wdowy po nim. Jego żoną była Piechna, siostra dwóch kolejnych kasztelanów łęczyckich Stefana i Jana z Łąkoszyna h. Rola, córka podłowczego Stefana. Dzieci Krzesława to Mikołaj z Łowiczka i Krzemka, żona kasztelana bydgoskiego Mikołaja Purcza ze Ściborza h. Ostoja.
Właścicielem Łowiczka na przełomie XIV i XV w był wspomniany Mikołaj z Łowiczka, syn Krzesława , skarbnik brzeski w latach 1399 - 1403. Mikołaj ożenił się z Małgorzatą, która urodziła mu syna, po dziadku obdarzonym imieniem Krzesław.
Przed 1426 r. właścicielem Łowiczka był Chwał ze Stawca, Przywieczerzyna h. Nałęcz, podsędek brzeski (1452-64). Był synem podsędka Jana z Przywieczerzyna i Wierżki z Łowiczka h. Łabędź. Chwał pozbył się dóbr Łowiczek właśnie w roku 1426.
Od 1481 r. właścicielem Łowiczka i pobliskich Łowkowic był Borzuj z Żukowa, podkomorzy brzeski, który w tymże roku w podziale wieczystym zrezygnował ze swoich małopolskich dóbr, zostawiając sobie posiadłości kujawskie w powiecie brzeskim: Łówkowice i Łowiczek z patronatem kościoła parafialnego.
W 1489 r. właścicielem dóbr Łowiczek był Łowicki h. Łabędź, ale XV w. na części Łowiczka dziedziczą również Przywieczerscy po matce Wierżce. Jan Grochowalski dzierżawi również część należącą do swoich "pasierbów".
Łowiccy h. Łabędź to stara rodzina osiadła w majątku Łowiczek zwany też Łowiczem. Bracia Krzesław i Piotrek z Łowicza "kwitowali" w 1359 r. biskupa włocławskiego Macieja z procesu o Cieleszyn, a Stanisław wraz z matką Małgorzatą, współwłaściciele Łowicza (Łowiczka) i Dowierzyna, w latach 1418-24 często są wymieniani w Księgach Sądowych brzesko r11; kujawskich.
Według Adolfa Pawińskiego w roku 1557 na dobra Łowiczek (Łowicz Liubieniecki) składały się trzy działy szlacheckie: W. Lubienieckiego o areale 12 łanów z 5 zagrodnikami, Łowickiego z 5 łanami i 4 zagrodnikami i Ruszkowskiej z 11 łanami i 2 zagrodnikami.
Lubienieccy h. Rola wywodzą się z Lubieńca w dawnym powiecie przedeckim.
Według spisu z lat 1560-80 właścicielem jest nadal Łowicki. Opis parafii diecezji biskupstwa włocławskiego z 1577 r. wyróżnia jednak aż pięciu właścicieli działów w Łowiczu (Łowiczku): Roskowskiego (Ruszkowskiego), Wienieczką, Poniatowskiego, Łowiczkiego (Łowickiego) i Osieczkiego (Osieckiego).
W tym okresie, w roku 1582, powstała kolejna świątynia na miejscu wcześniejszej. Podobnie jak dwie wcześniejsze i ta była zbudowana z drewna z murowaną zakrystią i wieżą dzwonnicy. Wtedy też pojawia się drugie wezwanie kościoła - Podwyższenia Krzyża Świętego.
Już w roku 1634 według rejestru podymnego za 6 dymów właściciel części Łowiczka nazwiskiem Łowicki był zobowiązany zapłacić 9 florenów podatku podymnego, a Grabski właściciel drugiego działu za 20 i 8 dymów, 22 floreny i 15 groszy.
14 lat wcześniej w 1620 r. Jan Łowicki dobudował murowaną kaplicę do istniejącego kościoła . Jan Łowicki, sekretarz królewski w 1611 r, sędzia ziemski w 1618 r., podkomorzy brzesko-kujawski od 1620 r. W 1623 r. nabył starostwo brzeskie. Mianowany w 1628 r. kasztelanem lędzkim , w 1633 r. inowrocławskim. Był jedną ze zdolniejszych osobistości w rodzie Łowickich. Życie i działalność Jana Łowickiego zostało upamiętnione na kartach Polskiego Słownika Biograficznego. Syn Jana, Wojciech, zmarł bezdzietnie. W końcu XVII wieku rodzina Łowickich nie występowała już na Kujawach.
Kościół w Łowiczku spłonął znowu w 1700 r., a na jego miejsce w 1711 r. Chryzostom Słubicki h. Prus I (Abdank), właściciel całości lub części dóbr Łowiczek ufundował nową świątynię. Chryzostom Słubicki pełnił urząd komornika granicznego brzesko-kujawskiego, sędziego grodzkiego i podsędka brzeskiego (1712- 1722). Zmarł w 1723 r. W kościele w Łowiczku zachował się jego portret trumienny jako kolatora tamtejszego kościoła.
W 1757 r. kościół w Łowiczku konsekrował sufragan włocławski ks. Franciszek Kanigowski, a w 1789 r. właścicielem Łowiczka był już Józef Kanigowski. Kanigowscy h. Lis pochodzą z Kanigowa w powiecie płockim.
Achilles Władysław Waśkiewicz, syn Wincentego członka Sejmu 1830-31r. i Rozalii Rudzińskiej, jest właścicielem Łowiczka , Świnek i Józefowa w 1881 r. Grób Achillesa Waśkiewicza, zmarłego bezpotomnie w 1905 r., zachował się cmentarzu w Łowiczku.
Przed drugą wojną światową, w 1939 r., właścicielem dóbr Łowiczek jest Roman Stopczyk.
Po II wojnie światowej i reformie rolnej we dworze w Łowiczku mieściła się siedziba Rady Narodowej, lokalnej biblioteki a nawet ORMO. Część pomieszczeń przeznaczono później na klub rolnika i mieszkania dla dwóch rodzin. Od lat osiemdziesiątych XX w. pomieszczenia wynajmuje tu też Ochotnicza Straż Pożarna w Łowiczku. Własność Gminy Bądkowo.
|
