Wśród współczesności
W Przybranowie, około pięciu kilometrów na południowy-zachód od Aleksandrowa Kujawskiego, na zachód od drogi wojewódzkiej nr 266, gdzie łukiem wiedzie trakt do wsi Opoki, ukryty za budynkami bazy byłego POM-u i blokami z lat 70-tych XX w. zachował się do chwili obecnej w dobrym stanie dwór murowany, na dwa piętra wysoki, dawna siedziba właścicieli majątku Przybranowo.
Dwór
Budynek o cechach neoklasycystycznych z mansardowym dachem pod dachówką, niepodpiwniczony. W elewacji frontowej ganek z czterema filarami, nad nim balkon, na który prowadziło wcześniej wyjście wprost z klatki schodowej. Wyżej, na poziomie poddasza, szeroka mansarda, zwieńczona trójkątnym naczółkiem. Po bokach dwie lukarny. Elewacja frontowa na poziomie parteru pięcioosiowa, na piętrze pierwotnie siedmioosiowa, bo drzwi na balkon nad gankiem zamurowano. Od wschodu parterowa przybudówka, nad którą wcześniej zapewne znajdował się balkon. Do zachodniej ściany budynku przylega podpiwniczona, jednopiętrowa oficyna, przykryta dwuspadowym dachem.
Do wnętrza prowadziły wcześniej ustawione w centrum ganku drzwi, dziś przesunięte nieco z osi. Za drzwiami przestronny hall, obecnie zawężony do połowy wskutek prac adaptacyjnych prowadzonych po wojnie. Na piętro prowadziły drewniane schody zabiegowe. Układ wnętrz dwutraktowy. Stropy drewniane z podsufitką trzcinową i wyrzutką wapienną.
Za czasów świetności przed gankiem istniał podjazd z klombem, na który prowadziła od wschodu droga od głównego traktu Radziejów - Toruń. Dziś na miejscu podjazdu stoi hala byłego POM-u. Dalej w kierunku północnym od dworu zlokalizowane były budynki folwarczne, które nie przetrwały do naszych czasów. Jedyną pozostałością po folwarku jest fragment bramy z czerwonej cegły na zachód od dworu.
Za okres powstania dworu przyjmuję się rok 1900.
Park
Założeniu dworskiemu towarzyszy park, którego powstanie datowane jest na koniec XIX w. Dziś dawny układ parku jest słabo czytelny. Drzewa występują w małych skupieniach i pojedyńczo. Drzewostan stanowią kasztanowce, lipy, robinie akacjowe, topole, dęby i klon jawor. Niedaleko budynku dworu pojedynczy wiekowy okaz jałowca wirginijskiego. Na południe od parku, aż do drogi prowadzącej do Opok istniał sad, jego miejsce zajęły współczesne zagrody. Na południowy-zachód od dzisiejszego parku jezioro.
Historia
Przybranowo jest często wymienianą wsią w dokumentach już od średniowiecza. W Księgach sądowych brzesko-kujawskich z 1418 r. wspomniana jest Katarzyna Jarandowa z Przybranowa ( Katherina Jarandi de Przibranowo). Jej małżonek Jarand z Przybranowa, syn Mikołaja z Grabia, zmarł przed 1415 rokiem. Pełnił urząd cześnika brzeskiego. Kolejnymi wymienianymi tam są Paweł, Wincencjusz, Mikołaj i Bartosz z Przybranowa.
W średniowieczu właściciele Przybranowa pełnili rozmaite urzędy na Kujawach. Jarosław z Przybranowa w latach 1384 - 1404 wzmiankowany jest jako chorąży inowrocławski. Był zapewne synem podczaszego brzeskiego Przedpełka ze Służewa. Posiadał w tej okolicy dział w Służewie i Przybranowo oraz Broniszewo, Ciechocin (Ciechocinek) i Kobylebłota Służewskie.
W średniowieczu funkcjonują dwie nazwy dla określenia majątków zlokalizowanych w okolicach dzisiejszego Przybranowa, a są to Małe Przybranowo i Wielkie Przybranowo i te dwie nazwy funkcjonowały w dokumentach przez prawie dwieście lat. Być może mają one odniesienie do dzisiaj istniejących nazw Przybranowo i Przybranówek.
Właścicielem Małego Przybranowa by Paweł, podłowczy inowrocławski wzmiankowany w 1399 r. Zmarł przed 1403 r. Drugi Paweł z Małego Przybranowa, prawdopodobnie syn poprzedniego, był podkonim inowrocławskim w latach 1420-29.
Kolejny Jarosław, tym razem z Wielkiego Przybranowa, był podczaszym brzeskim w latach 1442 - 1499. Posiadał część Wielkiego Przybranowa (dziedziczone po ojcu) oraz dział w Małym Przybranowie wraz z częścią patronatu kościoła parafialnego w Służewie oraz Świniarzewo nabyte przed 1480 r.
W końcu XV w., w roku 1489 właścicielami wsi Przybranowo i Gaj byli Wilkostowscy herbu Pomian, spokrewnieni z Pomianami Grabskimi, którzy swoje gniazdo rodzinne założyli właśnie w Wilkostowie. Pierwszym wymienianym Wilkostowskim był Kasper, poborowy w województwie inowrocławskim w 1603 r. Nieznany z imienia Wilkostowski był stolnikiem brzesko-kujawskim, posłem na sejm w 1629 r. Stefan był kanonikiem kujawskim, proboszczem oświęcimskim, plebanem osieckim, sekretarzem królewskim, zmarł po roku 1636
Według spisu z lat 1557-67 największy dział gruntów w Przybranowie należał do S. Grabskiego, a było to 14 łanów zamieszkanych przez 2 zagrodników i 1 rzemieślnika. Mniejszy dział należał do Jemielskiego - 6 łanów z 1 rzemieślnikiem i Włódkowej - 1 łan. Ta część nazywana wówczas była Przybranowo Wielkie (Przibranowo Maior), w odróżnieniu od Przybranowa Małego (Przibranowo Minor), które należało do Lucjana Wilkostowskiego z 5 łanami i 3 zagrodnikami. Według Maksymiliana Boruckiego w latach 1560-80 właścicielem Przybranowa był Szymon Grabski.
W 1634 Przybranowa z 14 domami należało nadal do Grabskiego, za co był zobowiązany zapłacić 21 florenów podatku podymnego. Obok niego swoje włości z czterema dymami posiadał Jemielski, za co musiał odprowadzić 6 florenów. W I połowie XVII w. właścicielem części Przybranowa był Marcin Grabski, syn Sebastiana, podstolego inowrocławskiego. Zastawił swe dobra wraz z Przybranowem, Walentynowi Kołudzkiemu za 22 tysiące ówczesnych złotych. Ale już rejestr pogłównego z 1674 r. wymienia właścicielkę nazwiskiem Bieganowska. Na jej włościach zamieszkiwało wówczas 6 osób pochodzenia szlacheckiego, 3 służących i 51 chłopów, a naliczony podatek wynosił 63 floreny. Część wsi w tym czasie również posiadał Jemielski.
W roku 1789 wieś należała do hrabiego Stanisława Dąmbskiego herbu Godziemba, wojewody brzesko-kujawskiego.
Według Słownika Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w 1827 r. w Przybranowie były 22 domy, które zamieszkiwało 168 mieszkańców. Pod koniec XIX wieku dobra Przybranowo składały się z folwarków Przybranowo i Podgaj o rozległości 1388 mórg. W 1881 r. właścicielem był Juliusz Berner, gospodarujący na 1370 morgach.
Na początku XX w. Przybranowo należało do Baranowskiego herbu Jastrzębiec. Pełnił on dodatkowo funkcję zarządcy majątku w pobliskim Służewie. W roku 1930 właścicielką jest Baranowska Helena, prawdopodobnie wdowa po poprzednim właścicielu, której majątek rozciągał się na powierzchni 308 ha.
Stanisław Hałas jako ostatni przed II wojną światową był posiadaczem dóbr Przybranowo. Niemcy aresztowali go we wrześniu 1939 r. i zesłali do obozu w Guzen, gdzie zmarł w 1941 r.
Po wyzwoleniu w 1945 r. majątek przejął Skarb Państwa Polskiego. W kolejnych latach na jego terenie utworzono Państwowy Ośrodek Maszynowy; we dworze ulokowano biura. POM w Przybranowie zlikwidowano na początku lat 90-tych XX w. Wcześniej w połowie lat 70-tych biura przeniesiono do budynku biurowca POM-u, a we dworze wydzielono mieszkania. Dziś własność mieszkańców.
Zbigniew Sołtysiński
|
