KRONIKARZ ZAGŁADY
W Centralnej Bazie Ofiar Holocaustu Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie wśród tysięcy innych można odnaleźć nazwisko Daniela Fligelmana; Aleksandrowianina żydowskiego pochodzenia, którego krótkie życie los wplótł czynnie w czas nieludzki drugiej wojny światowej. Jako członek organizacji "Oneg Szabat" był autorem relacji
z okresu Holocaustu na ziemiach polskich, które odnalezione w 1946 roku stanowią dziś część zdeponowanego w Żydowskim Instytucie Historycznym zbioru zwanego Archiwum Ringelbluma- świadectwa eksterminacji ludności żydowskiej na okupowanych ziemiach Rzeczpospolitej.
Zapisany życiorys Fligelmana jest niezwykle krótki, bo obejmuje okres zaledwie trzech lat, od września 1939 do lata 1942. Składają się nań wydarzenia opisane przez niego samego jak i opisane przez kolegów z organizacji.
Zgodnie ze świadectwem pozostawionym w Yad Vashem urodził się w 1920 roku
w Aleksandrowie Kujawskim. Zawód ojca Izaaka określony jest jako handlowiec,
o zajęciu matki Sary z domu Zaleshinski nic nie wiadomo. Adres pod jakim figurowali Fligelmanowie we wrześniu 1939 roku, to Piłsudskiego nr 21.
Sam Daniel Fligelman był w owym czasie studentem, wolnego stanu, dobrze władającym kilkoma językami. Kierunek w jakim studiował nie jest określony. O jego osobowości wypowiedział się znacząco sam Emanuel Ringelblum założyciel Oneg Szabat: "Daniel Fligelman , cichy jak gołąb zginąłby niechybnie, gdyby nie nieustanna i życzliwa pomoc kolegi Menachena"
Losy
Wojna zaskoczyła całą rodzinę w Aleksandrowie. Już trzeciego dnia zaczęły się bombardowania. Skutki nalotów i wieści o zbliźajacej się niemieckiej armii wywołały wielką falę ucieczki. Trzeciego września Fligelmanowie udali się kierunku Brześcia Kujawskiego i dotarli, aż pod Gąbin. Tu dognał ich front. Nie mając wyboru pod koniec września wracają do Aleksandrowa. Na miejscu zastają dom w zgliszczach, a cały dobytek doszczętnie rozkradziony.
Wraz z przybyciem gestapo rozpoczęła się prawnie umocowana i metodycznie prowadzona akcja eksterminacji ludności żydowskiej. Żydzi nie chodzą już chodnikami, synagoga spłonęła.
W połowie listopada 1939 Fligelmanowie zostają wysiedleni z Aleksandrowa. Na parę tygodni osiadają w Kutnie, aby stamtąd przedostać się do Generalnej Guberni i znaleźć schronienie przez pewien czas w Łowiczu. Na przełomie lutego i marca 1941 wszyscy Żydzi z zachodniej części dystryktu warszawskiego zostają przesiedleni do getta warszawskiego. Ulica Śliska nr 24 była ostatnim adresem zameldowania rodziny.
Dzieło
Źródła historyczne nie podają, od kiedy rozpoczęła się działalność Fligelmana w Oneg Szabat. Pierwsze wzmianki o współpracowniku o pseudonimie Fligel, później Fligar pochodzą z 20 listopada 1941.
Pierwszą pracą Fligelmana była relacja o losach żołnierzy narodowości żydowskiej
w niemieckich obozach jenieckich. Kolejnym tematem były relacje przesiedleńców żydowskich trafiających do getta w Warszawie.
Odrębne opracowania zlecone przez Niemców stanowią relacje przymusowych robotników żydowskich.
Po napaści Niemiec na Rosję brał udział w opracowywaniu relacji z miast objętych akcją likwidacyjną. Szczególną wagę miała relacja z Wilna, bowiem zawierała informacje o masowych egzekucjach Żydów w podwileńskich Ponarach. Podobnie jak relacja zatytułowana "Słonimska Rzeź" dotycząca mordów w Słonimiu. Zbliżone w treści są relacje z Lublina i Chełmna, jako przekazy tzw "drugiego etapu" eksterminacji.
Zbierane informacje, jako świadectwo zbrodni dokonywanych na ludności żydowskiej na terenach okupowanych drogą kurierską przekazywano do Wielkiej Brytanii, gdzie posłużyły ukazaniu rzeczywistego oblicza niemieckiego Drang nach Osten.
Na zakończenie
Losy Daniela Fligelmana zostały przypieczętowane w pierwszej akcji likwidacyjnej getta warszawskiego. Wywieziony do obozu zagłady w Treblince, zakończył tam życie latem 1942 r.
Tak dużo ze swego życia poświęcił pamięci innych, tak mało pozostawił jej sobie.
Zbigniew Sołtysiński
Źródła z których, korzystałem:
1.Ruta Sakowska „Relacje Daniela Fligelmana – członka Oneg Szabat” W-wa 1986 str 167-193 ŻIH
2.The Central Database of Shoah Victims' Names , Yad Vashem Jerozolima
3.Pamięć Polski- Pamięć Świata W-wa 2003 Polski Komitet ds. UNESCO
|
