Historia pod eternitem
Parterowy budynek we wsi Ośno pod Aleksandrowem Kujawskim, tuż przy skrzyżowaniu traktu do Nieszawy z drogą do wsi Ostrowąs, na pierwszy rzut oka, swoją nieregularną bryłą na planie litery "L" i czterospadowym łamanym dachem, nie przywodzi na myśl obiektu, który mógłby wyróżnić się czymś w okolicy, ale pod skromną powierzchownością kryje ponad dwieście lat historii, bo ostatnio wykonane ekspertyzy naukowe datują jego powstanie na drugą połowę XVIII w.
Budynek pierwotnie na planie prostokąta z ryzalitami centralnymi głównych elewacji. Dziś użytkowe poddasze kryje czterospadowy dach pod eternitem, a pozostały ryzalit frontowy dwuspadowy. Elewacja frontowa obecnie jest siedmioosiowa, ogrodowa ośmioosiowa. W latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku skrócono bryłę budynku o skrzydło, tak że otrzymał dzisiejszą formę. Materiał budowlany stanowi cegła na podmurówce kamiennej. Więźba dachowa krokwiowo-stolcowa z płatwią pośrednią. We wnętrzu podłoga z desek. Stolarka okienna, według relacji z lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, dwuskrzydłowa, czterodzielna. Dwór po kolejnych remontach w latach sześćdziesiątych XX w. całkowicie stracił cechy stylowe.
Jeszcze na początku bieżącego wieku budynkowi towarzyszyła stodoła i budynki gospodarcze, jednak dziś nie pozostał po nich ślad. Obecne pozostałości to relikty parku z końca XIX wieku. A ten w XX wieku wycinany i niszczony został prawie całkowicie zlikwidowany, a na jego terenie powstała mleczarnia i prywatne gospodarstwa. Miedzy dworem a drogą od południa można jeszcze znaleźć ze starego założenia kasztanowce, lipy i klony. Od wschodu pojedyncze klony, a od północy samotnie rosnący w polu platan i za nim nieregularnie rozmieszczone graby. Przy drodze w kierunku wsi Stawki, od północnego-wschodu, kompozycję parku zamykają szpalery akacjowo-jesionowe, znacznie jednak młodsze od pozostałych. Od południa wejście do dworu okalają regularne żywopłoty. Zachodnią granicę dawnego parku stanowił mały ciek wodny wpadający do stawu stanowiącego północno zachodni narożnik założenia parkowego. Brzegi stawu zarośnięte młodymi drzewami i krzewami.
Historia
Zarówno dwór jak i towarzyszące mu założenie parkowe powstały w drugiej połowie XVIII wieku. Jednak pisana historia wsi jest znacznie dłuższa, bo znana była już na początku XIV w. gdy jej lokacji dokonał, na prawie niemieckim, Gerward z Ostrowa, proboszcz kapituły katedralnej we Włocławku, od 1300 r. biskup kujawski, bliski współpracownik Władysława Łokietka, uczestnik procesów z zakonem krzyżackim.
Według rejestru z 1583 roku Ośno należało do Alberta Szemikowskiego mającego wówczas cztery łany, 2 zagrodników i 2 rzemieślników, Lucjana Szemikowskiego z 3 łanami i 2 zagrodnikami oraz Jana Szemikowskiego władającego na 4 łanach z 2 zagrodnikami. W 1775 było w Ośnie 19 dymów. Od 1789 stanowiło własność niejakiego Sikorskiego, syna podczaszego bracławskiego, i prawdopodobnie za jego czasów powstał obecny budynek dworski. W I połowie XIX było już własnością Jana Sumińskiego. W 1827 r. we wsi znajdowało się 26 domów, zamieszkałych przez 225 osób. Folwark Ośno z wsiami Kazin, Odolany(Odolion), Aleksandrowo i Stawki w 1855 roku rozciągał się na obszarze 1234 mórg, w tym gruntów ornych 978 mórg, łąk r11; 97, pastwisk 72, lasów r11; 46, nieużytków 42. Na tym terenie znajdowało się 12 budynków murowanych, stosowano płodozmian 15 polowy.
Oprócz powyższego folwarku w skład dóbr Ośno wchodził folwark Stawki z areałem 642 mórg, folwark Aleksandrów- mórg 367, Aleksandrówek- mórg 33. W połowie XIX wieku dobra objął w formie dzierżawy Konstanty Lipski, a następnie w roku 1857 nabył je Antoni Weber. W roku 1881 jako właściciele majątku wymienieni są spadkobiercy poprzedniego Mieczysław Weber i brat tegoż o nieznanym imieniu. Dobra składały się wtedy z Ośna, Kazina, Odolionu, Aleksandrowa i Stawek, i liczyły razem 2276 mórg. W 1885 r odłączono od nich folwarki Stawki i Aleksandrów. Okrojony majątek stał się własnością Józefa Golda, żydowskiego finansisty i przedsiębiorcy z Włocławka jeszcze przed rokiem 1913, a następnie, od 1928, należał do jego sukcesorów, Czaplińskich, z których przy folwarku została Regina, która posiada go do 1939 r. Współwłaściciel Henryk Czapliński, światowej sławy skrzypek orkiestry filadelfijskiej, zginął w 1943 r. na terenach zajętych przez Armię Radziecką.
Po drugiej wojnie majątek przechodzi na własność państwa i zostaje rozparcelowany. W budynkach folwarku osiedlono parcelantów. Pomieszczenia dworskie zajęła Alina Konończuk. 26 października 1960 dokonano wywłaszczenia gruntów na rzecz skarbu państwa, a we dworze ulokowano siedzibę gromadzkiej rady narodowej. 3 stycznia 1996 roku obiekt nabyła gmina wiejska Aleksandrów Kujawski. Obecnie we dworze znajduje się biblioteka i mieszkania komunalne.
Zakończenie
Wprawne oko znawcy zdolne jest jednak wykryć w bryle budynku w Ośnie szczegóły świadczące o jego przeszłości, choć stylowe cechy są prawie niezauważalne. Zmiany własnościowe, a szczególnie te, jakie zaszły po drugiej wojnie światowej pozostawiły tu swoje wyraźne destrukcyjne piętno, by ostatecznie w latach siedemdziesiątych XX wieku dwustuletnią historię pokryła eternitowa rzeczywistość tamtych czasów, nota bene aktualna do dnia dzisiejszego.
|
