Dwór w cieniu drzew
Na południowo - wschodnim brzegu jeziora w Ostrowąsie, daleko za zabudowaniami kościelnymi na wschód, góruje kępa drzew. Między nimi, poczynając od współczesnej bramy wspartej na murowanych słupach prowadzi aleja obsadzona żywopłotem i drzewami, na jej końcu wśród intensywnej zieleni liści malowniczo bieleją ściany dworu.
Przed samym budynkiem droga jakby zawraca, tworząc wokół centralnie położonego klombu pierścień podjazdu. Klomb również otoczony żywopłotem zdobi leci wy jesion, u podstawy którego można podziwiać barwny kobierzec kwiatów. Budynek dworski dookoła otaczają drzewa. Są to klony, wiązy i kasztanowce tworzące nad nim jakby baldachim z liści i gałęzi. Stanowią one część założenia parkowego towarzyszącego dworowi.
Dwór
Cały teren jest nieco wyniesiony nad okolicę i w kierunku północno zachodnim opada ku jezioru.
Budynek jest jednopiętrowy, podpiwniczony, kryty dwuspadowym blaszanym dachem. Mury zbudowane z cegły suszonej na podmurówce z kamieni polnych; piwnice również murowane sklepione kolebkowo. Elewacja frontowa dziewięcioosiowa. Do wnętrza droga prowadzi przez przesunięty znacznie z osi budynku ganek z czterofilarowym portykiem. Filary w szczycie zaopatrzone w zdobienia w postaci dwóch tynkowych opasek. Wzdłuż krawędzi frontonu pas zdobień z ornamentem roślinnym, pośrodku rozeta. Sam portyk i ornamentyka to wytwór współczesności. Ganek zaopatrzony w dwa okna od frontu i po jednym z każdego boku zdobi uskokowy gzyms i lizeny na narożnikach. Całość kryta niskim dwuspadowym dachem. Elewacja zachodnia pięcioosiowa z tarasem, kiedyś zaopatrzonym w tralkową balustradę, dzisiaj zaś ograniczonym podporą dla roślinności pnącej w rodzaju pergoli.
Od strony północnej znajduje się wejście boczne osłonięte dwuspadowym daszkiem wspartym na drewnianych belkach. Od południa zaś kolejny rozległy taras pod dachem.
Wszystkie otwory drzwiowe i okienne współcześnie zaopatrzono w profilowane opaski tynkowe. Okna skrzynkowe, dwuskrzydłowe, ośmiodzielne.
Układ wnętrz mieszany, dwu i trzytraktowy. Na osi ganku trzy pomieszczenia, z których środkowe kiedyś sklepione było kolebkowo, lecz dziś ten układ już się nie zachował. Ściany wewnętrzne częściowo drewniane. W niektórych pomieszczeniach znaleźć można jeszcze wystające belki stropowe, które wcześniej były oparciem dla powały.
Jak wspominają dzisiejsi mieszkańcy dworu przed wojną istniał tu jeszcze rzadki w budownictwie typ komina przypominający kształtem komin butelkowy, szeroki u dołu i zwężający się ku górze, który służył domownikom za wędzarnię.
Historia
Pierwsza wzmianka o wsi Ostrowąs pochodzi z 1185 roku. Nadano wówczas wieś zakonowi Norbertanek z Płocka. Należała do nich do chwili kasacji zakonu w 1816 r. Według rejestru z 1583 roku wieś miała 20 łanów kmiecych, 3 wójtowskie i 4 komornicze. Po sekularyzacji (1796?) dobra trafiły w ręce marszałka Soult z Raciążka. Później stanowiły majorat generała lejtnanta hrabiego de Toll.
Przypuszcza się, że na terenie, gdzie dzisiaj zlokalizowany jest dwór wraz z założeniem parkowym już od średniowiecza funkcjonowała siedziba zarządcy dóbr zakonnych. Dwór obecny powstał w końcu XVIII albo na początku XIX wieku. W tym czasie powstał też i park, chociaż współczesny drzewostan nie jest starszy niż stuletni. W latach trzydziestych XX wieku dostawiono ganek, a w dziewięć-dziesiątych dokonano gruntowego remontu więźby dachowej i pokrycia, wymienionego na blaszane.
Dzisiaj dwór w Ostrowąsie to własność prywatna. Aleksandra Benedykcińska Przekwas jest tu gospodynią od 2008 roku, jako dziedziczka majątku po rodzicach. Ojciec , Jerzy Benedykciński władał majątkiem od lat sześćdziesiątych XX wieku. Ożenił się z córką przedwojennych jeszcze właścicieli Hanną Deutscher. Jej rodzice Maria i Marian nabyli dwór wraz ziemią w latach trzydziestych XX wieku od Skarbu Państwa, bowiem majątek po pierwszej wojnie był własnością państwową.
W latach sześćdziesiątych XX wieku do dworu zawitała starsza, nobliwa dama. Przy przedstawieniu podała swoje imię, Irena. Później okazało się, że jest córką znanego toruńskiego lekarza i poety Leona Szumana, a wnuczką Idziego Szumana, który w roku 1863 mieszkał (bądź tylko czasowo przebywał) we dworze w Ostrowąsie. Wnuczka przyjechała właśnie tutaj, aby odnaleźć ślady przodka i miejsce jego pochówku. Grobu nie znalazła na okolicznych cmentarzach, ale przy okazji pozostawiła wspomnienia, które przedstawiają Idziego Szumana jako uczestnika Powstania Styczniowego . We dworze w tamtym czasie odlewano kule do broni palnej i stąd dostarczano je powstańcom. Za udział w powstaniu Idzi Szuman został zesłany na Syberię. Z podań rodzinnych wynika, że powrócił
z zesłania, ale dokąd i jakie były jego dalsze losy pozostaje dziś tajemnicą.
Na pociechę
Na zakończenie można wyrazić tylko podziw dla stanu zachowania budynku, który dzisiaj stanowi prywatną własność. Na ścianie dworu widnieje tabliczka konserwatora zabytków świadcząca o zabytkowym charakterze obiektu, tak jak zresztą na innych tego rodzaju budynkach w powiecie. Biorąc jednak pod uwagę fatalny stan, totalną ruinę lub daleko idące przekształcenia niektórych z nich tu wyraźnie widać troskę o dobrą kondycję budowli i zachowanie detalu architektonicznego podkreślającego zabytkowy charakter.
Zbigniew Sołtysiński
puszczyk.sowa@interia.eu
|
