Nie samym handlem żyli Żydzi
Dodane przez puszczyk1 dnia Lutego 14 2016 16:05:13
Nie samym handlem żyli Żydzi
W okresie dwudziestolecia międzywojennego i wcześniej wykształcił się w naszej świadomości obraz Żyda handlarza lub kogoś dokonującego jakiś spekulacji finansowych. I dzisiaj często nie wychodzimy poza ten stereotyp myślenia z powodu braku głębszej wiedzy na temat życia mniejszości żydowskiej. A ci prowadzili również szeroką działalność na rozmaitych polach, i kulturalno-oświatowym i sportowym, i oczywiście politycznym.
Na terenie Aleksandrowa działały dwie biblioteki żydowskie. Jedna imienia J.L. Pereca,i prawdopodobnie druga o nazwie Tarbut. Pod nazwą Tarbut kryło się również Stowarzyszenie Kulturalno Oświatowe. Działały tu również dwa żydowskie kluby sportowe: Jutrznia i Zukunft. Funkcjonowało też przed wojną przynajmniej siedem partii politycznych, których członkami byli Żydzi; od syjonistów do ich przeciwników z Aguda Izrael; nie brakowało również komunistów z KPP. Wspomina się kilka stowarzyszeń handlowych, zawodowych, dobroczynnych i innych.
Dzięki moim znajomym z Australii, które gościły u nas w czerwcu 2012 roku - Evelyn Frybort i Vicki Israel, wpadła mi w ręce broszura z 1930 dotyczącą piętnastej rocznicy działalności w Aleksandrowie Kujawskim Biblioteki im J.L. Pereca. Jak wspomniano w broszurce, biblioteka ta powstała 27 grudnia 1915 roku i ulokowana była w budynku przy ulicy Ogrodowej pod numerem 18.
W dniu piętnastej rocznicy działalności posiadała księgozbiór liczący dwa tysiące tomów w języku polskim
i jidysz. Działała w godzinach od 17 do 19-stej. Dyrektorem placówki był wówczas Dawid Bandurek.
Fotografia na broszurze przedstawia działającą przy bibliotece grupę teatralną o nazwie rPerecr1; kierowaną przez Dawida Frankela. Sfotografowano ich w kostiumach przygotowanych do wystawienia komedii rOżenekr1; M. Gogola. Nazwiska odtwórców można wymienić. Od strony lewej do prawej stoją: Mina Przedecka, Matil Waiman, Dawid Frankel, siedzą: Hinke Tabakman, Freide Adler, Wiktor Przedecki, Awram Brzezinski, Aaron Rosenberg i Shie Adler.
Poniżej zamieszczono również informację, że w związku z obchodami owej rocznicy, w dniu 27 grudnia 1930 roku w hali o nazwie rGoplanar1;, którą trudno mi dziś umieścić na mapie przedwojennego Aleksandrowa, odbędzie się o godzinie 12.30 przedstawienie dla dzieci, a o 14.30 generalne zebranie, na którym zostaną omówione rezultaty piętnastoletniej działalności.
O godzinie 20.00 zaplanowano początek części galowej, w której wystąpi niejaki I. Wilner, trzydziesto-osobowy zespół mandolinistów pod kierunkiem M. Zemelmana, a również będzie miało miejsce przedstawienie w wykonaniu grup teatralnych Perec i Przyszłość oraz grupy sportowej Morgensthern. O północy rozpocznie się wielki bal jubileuszowy.
Na samym dole broszury zamieszczono podziękowanie dla osób zaangażowanych w działalność oświatową wśród proletariackich mas Aleksandrowa Kujawskiego oraz życzenia dalszego działania biblioteki w tym kierunku.
Ta zwyczajna broszurka, jaka wpadła mi w ręce, daje bardzo okrojony wgląd w życie kulturalne Żydów aleksandrowskich. Ale konkluzja po zapoznaniu się z jej treścią nasuwa się sama, Żydzi też skłaniali się ku zasadzie, że nie samym chlebem człowiek żyje.