Dwór w Straszewie
Dodane przez puszczyk1 dnia Października 03 2013 16:18:43
Okruchy świetności
Kiedy tak stanąć przed dawnym budynkiem dworskim w Straszewie wydaje się jakby był to kompleks przytulonych do siebie przybudówek. Rozmaita kolorystyka, różnorodność wykończenia poszczególnych części nie świadczy wcale, że jest to jeden budynek. Tylko zachowane fragmenty elementów architektonicznych i ogólna kompozycja bryły budynku pozwalają domniemać pierwotne jednolite założenie projektowe.
Budynek znajduje się w centrum Straszewa, wsi odległej od Aleksandrowa Kujawskiego o zaledwie 12 kilometrów, tuż obok kościoła im. św Marcina. Wchodził on swego czasu w skład większego kompleksu, z którego do chwili obecnej istnieje jeszcze budynek gospodarczy po drugiej stronie drogi do osady Kolonia Straszewo i mały budynek mieszkalny na północny zachód od dworu, który stanowił prawdopodobnie dawną rządcówkę. Od strony drogi do Aleksandrowa do dworu prowadzi alejka przez park złożony z grabów, tudzież jesionów i pokaźnych lip, którego dawny układ jest skutecznie zatarty przez wycinkę i nowe nasadzenia.
Budynek
Budynek postawiono z czerwonej cegły na rzucie prostokąta ze zryzalitowaną częścią centralną od strony wschodniej. Dach jest dwuspadowy, kryty kiedyś blachą. W pomieszczeniach mieszkalnych stropy drewniane, a piwnice sklepione jeszcze kolebkowo.
Od strony wschodniej wyróżnia się dwukondygnacyjny ryzalit o narożnikach ozdobionych pilastrami. Kondygnacje w tej części oddzielone były od siebie gzymsem kordonowym, a w jego szczycie znajduje się dzisiaj już słabo widoczny medalion. Od południowej strony ryzalitu znajduje się wejście główne z gankiem wspartym na jednym filarze. Jeszcze kilka lat temu otwory okienne zdobiły tynkowe opaski z uszakami i kluczem. Elewację jednokondygnacyjnych bocznych części budynku wieńczył fryz z prostokątnych płycin, a nad nim fryz z motywem kostkowym. Narożniki ujęte pilastrami zwieńczonymi sterczynami, dziś już nieistniejącymi. Od południa szczyt oddzielony był gzymsem wieńczącym pierwszą kondygnację i tu okna ozdobione w opaski z uszakami i kluczem. W szczycie okno zaopatrzone w zachowany do dzisiaj urokliwy kuty metalowy kwietnik. Od zachodu elewacja ogrodowa z częścią centralną dwukondygnacyjną zaznaczoną już na pierwszej kondygnacji pilastrami, w drugiej ujętą w narożnikach pilastrami zwieńczonymi kiedyś sterczynami. Szczyt zaopatrzony w element zdobniczy w formie medalionu. Okna drugiej kondygnacji również z opaskami. Poniżej drzwi wejściowe ogrodowe, obok nich współczesny otwór drzwiowy, do którego trzeba się wspinać po kilku betonowych stopniach. Elewacja północna jednoosiowa, z drzwiami na parterze i oknem szczytowym, ujęta w narożnikach lizenami.
We wnętrzu dawny amfiladowy układ pomieszczeń obecnie drastyczne zmieniony przez wtórne podziały. Drzwi wejściowe ramowo- płycinowe, dwuskrzydłowe, zachowały się pierwotnym stanie. Następne drzwi prowadzące na klatkę schodową są częściowo przeszklone i zwracają uwagę elementem zdobniczym w formie naczółka i profilowaną ościeżnicą. Ze świetności dawnego zdobnictwa zachowała się dekoracyjna posadzka i drewniane schody zabiegowe z balustradą z toczonych tralek, oddzielonych niegdyś przeszkloną ścianką stolarską. Do niedawna
w pomieszczeniach mieszkalnych można było podziwiać sufity z fasetami ze stiukowymi rozetami. Dzisiaj większość pomieszczeń obniżono, a zdobienia ukryto gdzieś nad nowym sufitem.
Historia i współczesność
Pierwsze wzmianki o kujawskim Straszewie pochodzą z roku 1250. Wtedy to Kazimierz I, książe kujawski i łęczycki, wymienił je jako własność biskupów kujawskich.
Notatka z 1582 mówi, że w Straszewie gospodarowało 12 kmieci osiadłych. Ich siedliska położone były na gruntach o powierzchni 12 włók zwanych "włókami osiadłymi". Poza "włókami osiadłymi" były jeszcze 2 "włóki sołtyskie", 21 "włók pustych" oraz "włóki folwarczne" i "włóki plebańskie".
W roku 1885 Straszewo posiadało 16 budynków murowanych, 4 drewniane i wraz z osadą Czajki zajmowało powierzchnię 741mórg (502 mórg roli, 66 mórg łąk, 13 mórg pastwisk, 25 mórg nieużytków). Natomiast w 1927 r. posiadało już 22 domy, 256 mieszkańców. W skład dóbr Straszewa, obejmujących 1118 mórg wchodziły: Brudnowo, Brudnówek, Czajki, Ossówka, Rybno. Zazdromin
W roku 1824 folwark Straszewo posiadał w wieczystej dzierżawie Hipolit Rogowski. Po nim kolejnymi dzierżawcami byli Ignacy Rybiński i Ksawery Osiński. W 1840 roku folwark w stanie kompletnej dewastacji kupił Leonard Markowski i on jest budowniczym dworu, towarzyszących mu dwóch oficyn i innych budynków gospodarczych. Fakt budowy dworu miał miejsce w połowie dziewiętnastego wieku. Od początku budynkowi towarzyszy założenie parkowe. Pod koniec wieku dwór został przebudowany. Do czasu II wojny światowej właścicielem dworu była rodzina Sulimirskich. A ostatnim właścicielem Bronisław Sulimirski, którego majątek, jako Dobra ziemskie Straszewo został 10 grudnia 1946 roku przepisany w księgach wieczystych na rzecz Skarbu Państwa, a 30 stycznia 1947 roku rozdzielony między 38 nowych właścicieli na mocy dekretu z 6 września 1944 o reformie rolnej.
Po wojnie w części dworu zlokalizowano siedzibę Prezydium Gminnej Rady Narodowej
w Straszewie. W innej części dworu mieścił się Urząd Pocztowy. W pozostałych pomieszczeniach znajdowały się mieszkania komunalne. Przez lata budynek uległ daleko idącej dewastacji do tego stopnia, że na początku dwudziestego pierwszego wieku właściciel, czyli Gmina Koneck, nosił się
z zamiarem wykwaterowania lokatorów i rozbiórki obiektu ze względu na zły stan techniczny. Ratunkiem był wykup budynku przez lokatorów i remont zajmowanych pomieszczeń, co też uczyniono.
Na koniec
Na uboczu, przed budynkiem dworskim w Straszewie stoi pozostawiona przez ekipę remontową betonowa sterczyna z dachu budynku. Niegdyś wieńczyła narożny pilaster. Na tle pobieżnie otynkowanych ścian, zarzuconych seledynowym rbarankiemr1; bez dbałości o detal architektoniczny oraz plastykiem ziejących okien pozostaje ona jedną z niewielu pamiątek świetności straszewskiego dworu.
Zbigniew Sołtysiński